Plastik jest materiałem wysokiej jakości i nie powinniśmy traktować go jako odpadu. Dzięki recyklingowi tworzyw sztucznych Polska może zaoszczędzić surowce, podnieść swoją konkurencyjność i stworzyć nowe miejsca pracy.

Dlaczego recykling pozwala zaoszczędzić?

Równolegle z rozwojem gospodarczym Polski rośnie zapotrzebowanie na surowce, których zasoby krajowe i światowe są ograniczone. Bez rozsądnego zarządzania nimi nie będzie możliwy zrównoważony rozwój, postęp ekonomiczny i wzrost bezpieczeństwa surowcowego. Aby zapobiec marnotrawstwu materiałów, należy ograniczyć do minimum wytwarzanie odpadów. Jest to możliwe poprzez wydłużenie cyklu życia produktów w wyniku wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym (ang. circular economy) i recyklingu. Takie działania nie tylko pozwolą Polsce ograniczyć import surowców, ale również zwiększą jej konkurencyjność, pobudzą innowacje i zachęcą do tworzenia nowych miejsc pracy. Wartością ekonomii zrównoważonego rozwoju jest także spadek zużycia energii i emisji CO2 na wydobywanie i wykorzystywanie surowców.

Wciąż mało opakowań w GOZ

Jeśli gospodarka o obiegu zamkniętym, recykling i dalsze stosowanie przetworzonych materiałów przynoszą tyle korzyści, to:

• Dlaczego na świecie tylko 2% opakowań z tworzyw sztucznych pozostaje w tej zamkniętej pętli?
• Dlaczego w Europie popyt na tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu stanowi zaledwie 6% zapotrzebowania na tworzywa sztuczne?
• Dlaczego zarządzanie odpadami nie jest dla Polaków czymś naturalnym i tylko 73,5% z nich stosuje się do obowiązku segregowania śmieci*?
  
  

Problemy recyklingu

Główne problemy utrudniające recykling plastiku to jakość i cena produktu pochodzącego z przetworzenia w porównaniu z pierwotnym odpowiednikiem. Aktualnie opakowania z tworzyw sztucznych produkowane są z wielu różnych polimerów i w znacznym stopniu dostosowywane są do konkretnych potrzeb klienta poprzez dodanie określonych składników w zależności od wymogów funkcjonalnych i estetycznych. Producenci wyrobów z tworzyw sztucznych potrzebują dużych ilości surowców pochodzących z recyklingu i wyprodukowanych według ściśle kontrolowanych specyfikacji i po konkurencyjnej cenie. Różnorodność materiałów wykorzystywanych do produkcji opakowań przyczynia się, więc do:

• skomplikowania i utrudnienia procesu recyklingu,
• podniesienia jego kosztów,
• oddziaływania na jakość i wartość produktu końcowego, czyli tworzywa sztucznego pochodzącego z recyklingu.

Od czego zależy sukces recyklingu?

1. Projektowanie opakowań zdatnych do recyklingu

Aby zbiórka i segregacja odpadów przyniosły faktyczne rezultaty, już na etapie projektowania potrzebne jest opracowanie opakowań nadających się w przyszłości do recyklingu. Dzięki takiemu podejściu powstaną bardziej zrównoważone materiały. Otworzy to nowe możliwości w obszarze innowacji i konkurencyjności, a także przyczyni się do tworzenia miejsc pracy. Patrząc natomiast z perspektywy kosztów recyklingu odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych, ulepszenie projektowania może zmniejszyć wydatki na nie o połowę .

Strategia Unii Europejskiej dotycząca ograniczenia odpadów z tworzyw sztucznych zakłada, że do 2030 roku wszystkie opakowania plastikowe powinny nadawać się do odzysku i ponownego wykorzystania. Zostało niecałe 10 lat, aby opracować produkty uwzględniające możliwość ich recyklingu. Mając to na uwadze, Korporacja KGL od maja 2018 roku w swoim Centrum Badawczo-Rozwojowym prowadzi prace badawcze nad innowacyjnymi rodzajami materiałów zgodnymi z ideą GOZ. W CBR zatrudniono zespół wykwalifikowanych inżynierów z dziedziny przetwarzania tworzyw sztucznych. Projekty realizowane są również we współpracy z instytucjami naukowymi i uniwersyteckimi. Celem działania CBR jest wykreowanie nowych konkurencyjnych cenowo i jakościowo technologii produkcji struktur materiałowych i nowych projektów opakowań. W Centrum Badawczo-Rozwojowym opracowano m.in. rozwiązania zmniejszające zużycie tworzyw sztucznych w branży opakowaniowej takie, jak: opakowania ze struktur spienionych czy jednorodnych (mono-PET).

2. Zwiększanie popytu na plastiki z recyklatów

W XXI wieku plastiki są bardzo przydatnymi i ciężko zastępowalnymi materiałami. W związku z tym powinniśmy je oszczędzać poprzez poddawanie odpadów z tworzyw sztucznych procesowi recyklingu. Samo przetwarzanie bez ponownego zastosowania nie wpisuje się jednak w strategię gospodarki o obiegu zamkniętym. Okazuje się, że wielu producentów ma obawy, co do zaspokajania przez tworzywa sztuczne z recyklingu ich potrzeb w zakresie regularnych dostaw dużych ilości materiału przy zachowaniu stałych cech jakościowych. Takie podejście przekłada się na niewielki poziom wykorzystania recyklatów. Wyzwaniem staje się więc zwiększenie popytu na tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu, a jest to możliwe m.in. dzięki usprawnieniu funkcjonowania podmiotów zajmujących się przetwarzaniem tworzyw sztucznych poprzez zwiększenia skali ich działalności i jej znormalizowanie.

Wpływ na wzrost zastosowania tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu do produkcji opakowań może mieć również sama branża spożywcza. Coraz częściej dostawcy żywności chcą czynnie uczestniczyć w tworzeniu gospodarki o obiegu zamkniętym i tym samym odpowiadać na potrzeby konsumentów związane z ochroną środowiska. Celem Korporacja KGL jest wprowadzanie na rynek jak najbardziej ekologicznych opakowań. Już dzisiaj spółka oferuje  opakowania o zredukowanej wadze przy jednoczesnym zachowaniu właściwości mechanicznych czy dedykowane dla branży mleczarskiej i mięsnej opakowania wykonane w 100% z recyklatów.

3. Prawo i edukacja o recyklingu

Unia Europejska nakłada na kraje członkowskie kolejne, nowe regulacje i podatki, aby zmniejszyć wytwarzanie, a w konsekwencji użycie, plastików. Równolegle z wprowadzaniem różnego rodzaju zakazów i kar finansowych, prowadzone są działania mające na celu efektywne zarządzanie już wprowadzonymi do obiegu tworzywami sztucznymi (przykładowo: Strategia GOZ). Jak podaje Ministerstwo Klimatu, prawo wspólnotowe ureguluje nową metodę obliczania recyklingu i ponownego użycia względem ogólnej masy wytwarzanych odpadów dopiero w 2025 roku, ustanawiając poziom na 55%. Według tej metody polskie gminy osiągają obecnie poziom ok. 20%, dlatego już od 2021 roku obowiązywać będzie nowa metoda, a poziomy będą sukcesywnie i stopniowo rosnąć (2021 – 25%, 2022 – 30%, 2023 – 35%, 2024 – 45%) do wymaganych 55% na 2025 rok. Pokazuje to, że równolegle z nowoczesnym projektowaniem opakowań, zaangażowaniem producentów w wytwarzanie opakowań w 100% z recyklatów czy uchwalaniem nowych ustaw, należy sukcesywnie edukować społeczeństwo poprzez:

• zmianę postrzegania plastiku i pokazanie go jako materiału wysokiej jakości, a nie odpadu,
• zachęcanie do działań proekologicznych i zgodnych z zasadą 7R (Rethink – przemyśl, Refuse – odmawiaj, Reduce – zmniejszaj, Reuse – ponownie używaj, Repair – naprawiaj, Recycle – utylizuj, Rot – kompostuj),
• promowanie zrozumienia recyklingu i związanych z nim nawyków.

Jedynie wspólne działanie producentów opakowań, firm wykorzystujących je, konsumentów i przedsiębiorstw przetwarzających tworzywa sztuczne, pozwoli w pełni na skuteczne działanie gospodarki o obiegu zamkniętym, a przede wszystkim oszczędność surowców poprzez recykling i ponowne wykorzystanie plastików wprowadzonych do użytku.

* Instytut Badań Rynkowych i Społecznych IBRiS, Badanie ,,Polaków portfel własny: wiosenne wyzwania” na zlecenie Santander Consumer Banku, marzec 2020